Συνέντευξη με την συγγραφέα Έλενα Αγγελοπούλου

Η ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΕΛΕΝΑ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

Γράφει η Κυριακή Γανίτη(Dominica Amat)

Σημερινή μου καλεσμένη στην στήλη των συνεντεύξεων η συγγραφέας Έλενα Αγγελοπούλου. Την ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο και τις απαντήσεις της. Από τις εκδόσεις Μιχάλη Σιδέρη κυκλοφορεί το παιδικό της βιβλίο, με τίτλο ''Ο Ασημένιος''. Της εύχομαι να είναι καλοτάξιδο. Για όσους/ες επιθυμούν να το διαβάσουν, μπορούν να το προμηθευτούν από κάποιο βιβλιοπωλείο, είτε από το επίσημο site του εκδοτικού.

Πάμε να δούμε τι μοιράστηκε μαζί μας...

ΕΡΩΤΗΣΗ 1: Από τις εκδόσεις Μιχάλη Σιδέρη κυκλοφορεί το παιδικό σας παραμύθι με τίτλο ''Ο Ασημένιος''. Να είναι καλοτάξιδο. Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια γι’αυτό;

Ε.Α. Κατ’ αρχάς, κυρία Γανίτη, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω πολύ, τόσο για τη φιλοξενία και τις ευχές, όσο και για το βήμα που δίνετε σε νέους συγγραφείς -όπως είμαι και εγώ- να προβάλλουν το έργο τους, σε ένα ευρύ κοινό, μέσα από το ιστολόγιό σας.

Ας μιλήσουμε για το βιβλίο... «Ο Ασημένιος» αποτελεί το πρώτο μου παιδικό βιβλίο, το οποίο και εκδόθηκε από τις εκδόσεις Μ. Σιδέρη, τον Μάρτιο του 2023. Αυτή την περίοδο βρίσκομαι στις διαδικασίες έκδοσης και του δεύτερου βιβλίου μου, πάλι παιδικό, από τον ίδιο εκδοτικό, το οποίο και αναμένεται να κυκλοφορήσει την άνοιξη του 2025.

«Ο Ασημένιος» λοιπόν, είναι ένα «πολυδιάστατο» βιβλίο μυθοπλασίας, με αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία, που πέραν της προφανούς του θεματολογίας -μιλά για τη σωστή στοματική υγιεινή- θίγει παράλληλα και ένα πλήθος άλλων ζητημάτων.

Ζητήματα που απασχολούν τα σημερινά παιδιά και τους γονείς τους, όπως αυτά των σωστών διατροφικών συνηθειών, των προτύπων, της προσωπικής ευθύνης, της ενσυναίσθησης, της διαχείρισης των εμποδίων, της αναπλαισίωσης των δυσκολιών κ.α. Το βιβλίο λοιπόν αυτό αποτελεί μια καλή αφορμή ή καλύτερα μια καλή αφετηρία, για να συζητηθούν και να διερευνηθούν τέτοια θέματα. Ακόμη και οι εκπαιδευτικοί θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν, ως ένα καλό μέσο, για να εργαστούν πάνω στα προαναφερθέντα ζητήματα, τα οποία ως εκπαιδευτικός και η ίδια, γνωρίζω πως μπορούν να ανακύψουν και να απασχολήσουν την πλειοψηφία των μαθητών-μαθητριών, σε κάθε σχολική χρονιά.

ΕΡΩΤΗΣΗ 2: Πώς αποφασίσατε να στραφείτε στη συγγραφή ενός παιδικού βιβλίου; 

Ε.Α. Η συγγραφή μπήκε στη ζωή μου από πολύ νωρίς… Για να είμαι ειλικρινής από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, γράφω…

Η επαφή μου με τα παιδιά, λόγω και του επαγγέλματος μου, καθώς και ο παιδικός κόσμος -με τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες που τον χαρακτηρίζουν- στάθηκε αρχικά, αλλά συνεχίζει και ως σήμερα, να είναι ο καμβάς και η βασική πηγή έμπνευσης μου, για τη συγγραφή παιδικών βιβλίων.

Ο Ασημένιος αποτελεί το πρώτο βιβλίο, από μία σειρά ανέκδοτων βιβλίων μου, που επιλέχτηκε να εκδοθεί (και ευχαριστώ θερμά τον εκδότη μου γι΄ αυτό…). Η επιλογή της έκδοσης του συγκεκριμένου έργου, δεν έγινε τυχαία, αλλά πήγασε μέσα από μία αναγκαιότητα, τόσο προσωπική, όσο και κοινωνική, για την οποία θα μιλήσω παρακάτω.

ΕΡΩΤΗΣΗ 3: Ποια η πηγή έμπνευσης της ιστορίας του βιβλίου σας; Πόσος χρόνος χρειάστηκε για να ολοκληρώσετε την συγγραφή του;

Ε.Α. Έμπνευση αυτού του βιβλίου, αποτέλεσε μία αληθινή ιστορία, που βιώθηκε από ένα πραγματικό πρόσωπο, που θα σας αποκαλύψω εδώ, πως ήταν η ίδια μου η κόρη. Ένα μικρό, λοιπόν κορίτσι, η Φένια, που λάτρευε τη ζάχαρη, μα και που έμελλε να πληρώσει πολύ ακριβά την εξάρτησή της αυτή. Παράλληλα, η αμέλεια της για την καθημερινή φροντίδα των δοντιών της, την οδήγησαν στην γέννηση… του ΑΣΗΜΕΝΙΟΥ.

Ο Ασημένιος τώρα, ήταν ο ήρωας -ο εξισορροπιστικός κρίκος- που επινοήθηκε για να γεφυρώσει, το αρνητικό, το κακό, το απέλπιδο της ζωής, με το θετικό, το καλό, το ελπιδοφόρο… Γιατί πώς αλλιώς θα μπορούσε κανείς να εξωραΐσει κάτι που χάθηκε, καταστράφηκε, και δεν μπορεί να αντικατασταθεί, όπως το χαλασμένο δόντι της πρωταγωνίστριας, εν προκειμένω. Ο πόνος της απώλειας και του μη αναστρέψιμου, αποτελεί πάντα πόνο που δύσκολα μπορεί κάποιος/α να διαχειριστεί και ειδικά ένα μικρό παιδί…

Μέσα από τον Ασημένιο λοιπόν, γίνεται μία προσπάθεια να αποδομηθεί το δυσάρεστο, το επίπονο, το κακό και να δομηθεί το νέο, το θετικό, το αισιόδοξο…

Όσο τώρα για τη διάρκεια της συγγραφής αυτού του βιβλίου, που με ρωτήσατε, θα σας απαντούσα, πως ήταν σχετικά σύντομη. Είχα επινοήσει ήδη την ιστορία -για χάρη της κόρης μου- για να της απαλύνω τον πόνο του «χαμένου» της δοντιού. Στην πορεία όμως, είδα πως αυτό ήταν ένα σοβαρό πρόβλημα, το οποίο αντιμετώπιζαν και πολλά άλλα παιδιά. Έτσι αποφάσισα, πως το θέμα θα έπρεπε να επικοινωνηθεί ευρύτερα, και ο καλύτερος τρόπος ήταν μέσα από ένα παιδικό βιβλίο...

ΕΡΩΤΗΣΗ 4: Τί θα επιθυμούσατε να “κοινωνήσετε’’ στα μικρά παιδιά μέσα από την ιστορία του βιβλίου σας;

Ε.Α. Κάθε ήρωας του βιβλίου φέρει πάνω του τους δικούς του συμβολισμούς, τους οποίους χρειάζεται ο αναγνώστης να αποκωδικοποιήσει...

Έτσι, ο Ασημένιος είναι αυτός που πρώτος θα μας υπενθυμίσει, πως τίποτα δεν μπορεί να έχει μόνο μία πλευρά, μία οπτική, το οποίο και ως στάση ζωής, είναι καλό να βοηθήσουμε τα παιδιά μας, από νωρίς να το καταλάβουν. Καθετί αρνητικό, καθετί που μας στενοχωρεί, πρέπει να έχουμε τη δύναμη -αλλά και να εκπαιδευτούμε γι΄αυτό- να το αναστρέψουμε, να το αναπλαισιώσουμε, και να το δούμε με άλλα μάτια … Να ενδυναμώσουμε τα παιδιά μας, στο να διαχειρίζονται τις δυσάρεστες καταστάσεις (αποτυχίες, δυσκολίες, εμπόδια), μέσα από την ευελιξία και την προσαρμοστικότητα, τα οποία αποτελούν δύο εφόδια, τόσο καίριας σημασίας, στη φαρέτρα του σύγχρονου ανθρώπου…

Ο Ασημένιος του παραμυθιού δεν ήταν απλά ένα χαλασμένο δοντάκι, μία χαριτωμένη επινόηση, και ένα δημιούργημα άνευ περιεχομένου… Αλλά ήταν ο ήρωας που αναγεννήθηκε από τις «στάχτες του», αυτός που ήρθε να δώσει ξανά το ελπιδοφόρο μήνυμα, πως τίποτα δεν έχει τελειώσει, αρκεί να βρει κανείς τη δύναμη, να αναστρέψει τις καταστάσεις και να τις «ντύσει» ξανά με όμορφα συναισθήματα… Ο Ασημένιος με άλλα λόγια, ενσαρκώνει τη δύναμη της ίδιας της θέλησης, αυτής της αιώνιας ζωοφόρου δύναμης…

Στη συνέχεια, έχουμε την πρωταγωνίστρια, το κορίτσι δηλαδή εκείνο, που λάτρευε τόσο πολύ τη ζάχαρη και είχε αφεθεί ολοκληρωτικά στα δόλια παιχνίδια της, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο βιβλίο. Το κορίτσι που πλανεύτηκε από την ομορφιά μιας δελεαστικής εικόνας (της Ζαχαρίτσας) και αφέθηκε στην τέρψη των αισθήσεων της, χωρίς να προβάλλει αντιστάσεις, χωρίς να θέσει όρια…

Ειδικά σήμερα, που η δύναμη της εικόνας έχει τεράστια επιρροή στις ζωές μας, στη διαμόρφωση της σκέψης, της συμπεριφοράς και των επιλογών μας, είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να ευαισθητοποιήσουν τα παιδιά τους, από τις πολύ μικρές κιόλας ηλικίες, στο να μπορούν να φιλτράρουν και να ερμηνεύουν πίσω από τις εικόνες. Να μάθουν να βλέπουν το ουσιώδες, και να μην θαμπώνονται από τα «ελκυστικά περιτυλίγματα». Να αναπτύξουν από νωρίς την κριτική τους σκέψη και να μην ακολουθούν, αβίαστα και στα τυφλά, λάθος πρότυπα.

Ένα άλλο σημαντικό θέμα, το οποίο προβάλλεται έντονα στο βιβλίο αυτό, είναι το πρόβλημα των κακών διατροφικών προτιμήσεων των παιδιών και η υπερκατανάλωση ζάχαρης. Αλήθεια, πόσα παιδιά σήμερα δεν ακολουθούν τις ίδιες λάθος διατροφικές επιλογές με την πρωταγωνίστρια του βιβλίου; Δεν είναι τυχαίο που η παιδική παχυσαρκία είναι τόσο έντονη στις δυτικές κοινωνίες…

Το ένα τρίτο των παιδιών είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα μέχρι να κλείσουν τα δέκα τους χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα παχύσαρκα παιδιά γίνονται συνήθως και παχύσαρκοι ενήλικες. Εκτός όμως αυτού, και άλλες βλαβερές επιπτώσεις έχουν σχετιστεί με τη μεγάλη κατανάλωση ζάχαρης, όπως βλάβες στα δόντια, στο δέρμα, στην καρδιά, στα νεφρά, με απόρροια την επιδείνωση της ποιότητας ζωής μας. «Ο Ασημένιος» λοιπόν ξαναθέτει το σοβαρό αυτό θέμα στο τραπέζι της συζήτησης.

Βέβαια, εκτός των παραπάνω ζητημάτων, θίγεται και ένα άλλο θέμα, μείζονος σημασίας για μένα, αυτό της ατομικής ευθύνης. Τα παιδιά μας καλό είναι να μάθουν από νωρίς, να αναλαμβάνουν το μερίδιο της ευθύνης που τους αναλογεί, απέναντι στις επιλογές τους (ανάλογα βέβαια και με την ηλικία τους). Αυτό επιτυγχάνεται, τόσο από τους γονείς, όσο και από τους/τις εκπαιδευτικούς, μέσα από την προσπάθειά τους να τα ενδυναμώσουν στο να παίρνουν αποφάσεις (μικρές στην αρχή, μεγαλύτερες στη συνέχεια), καλλιεργώντας τους έτσι την υπευθυνότητα.

Δεν βοηθάμε τα παιδιά μας να μεγαλώσουν και να ωριμάσουν, αν τα κρατάμε διαρκώς στο περιθώριο και δεν τα εμπιστευόμαστε. Οι ενήλικες καλό είναι να πάψουν να τα περιβάλλουν διαρκώς με τον μανδύα της υπερπροστατευτικότητας και να τα προτρέπουν στο να παίρνουν αποφάσεις.

ΕΡΩΤΗΣΗ 5: Ποια τα οφέλη της ανάγνωσης βιβλίων από μικρή ηλικία;

Ε.Α.  Όπως γνωρίζουμε οι βάσεις της φιλαναγνωσίας στα παιδιά μπαίνουν από την πολύ μικρή τους ηλικία. Και ο καλύτερος τρόπος για να μυήσουμε τα παιδιά μας στον κόσμο των βιβλίων είναι όταν κι εμείς οι ίδιοι διαβάζουμε βιβλία. Σύμφωνα με τους νευροεπιστήμονες, ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν έχει ως εγγενή λειτουργία του, την ικανότητα της γραφής και της ανάγνωσης, που σημαίνει πως για να τις κατακτήσουμε, θα πρέπει στην πορεία της ζωής μας να τις καλλιεργήσουμε...

Το διάβασμα ενός βιβλίου είναι ο πραγματικός χρόνος που ένας γονιός περνάει με το παιδί του. Αυτόν τον «πολύτιμο χρόνο» πρέπει ο γονιός να τον εκμεταλλευτεί, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, και να κάνει τα παιδιά να περιμένουν την ώρα που θα τους διαβάσει ένα βιβλίο. Μ’ αυτόν τον τρόπο τα παιδιά δένονται με τους γονείς τους. Και είναι αυτό το «δέσιμο», το οποίο ενισχύει τελικά την αξία της οικογένειας. Επίσης καλλιεργείται ένα πλαίσιο επικοινωνίας μεταξύ τους και έτσι δίνεται η δυνατότητα στους γονείς να περάσουν αξίες, ιδέες, πρότυπα, και να διαμορφώσουν την προσωπικότητα των παιδιών τους.

Για μένα το βιβλίο είναι κάτι σαν πνευματικό οξυγόνο, στοιχείο απαραίτητο για να φτάσει ο άνθρωπος στην αυτοπραγμάτωσή του. Ένα μοναδικό σύμπαν γνώσεων, συναισθημάτων και φαντασίας. Το βιβλίο βοηθάει τα παιδιά στη διαχείριση των σχέσεων και των συναισθημάτων τους. Επίσης, τα βοηθάει στο να κοινωνικοποιηθούν. Τους κρατά συντροφιά και τους χαρίζει χαρά. Τα ευαισθητοποιεί. Τέλος, τα βοηθάει στο να προσδιορίσουν τη θέση, αλλά και τις σχέσεις τους μέσα στον κόσμο.

ΕΡΩΤΗΣΗ 6: Πώς ένα παραμύθι δύναται να αναπτύξει την κριτική ικανότητα και σκέψη των παιδιών; 

Ε.Α.  Θα δανειστώ μια γνωστή ιστορία που δείχνει όμως το μέγεθος της επιρροής που έχουν τα παραμύθια στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών.

Η ιστορία είναι η εξής: «Μια νεαρή μητέρα ρώτησε κάποτε τον Αϊνστάιν, για το τι θα μπορούσε να κάνει για να προετοιμάσει καλύτερα το μικρό παιδί της, για το σχολείο και τη ζωή. Ήρεμος και χαμογελαστός, τότε ο μεγάλος φυσικός, της απάντησε: “Να του λέτε παραμύθια”. “Καλά τα παραμύθια, αλλά τι άλλο;” ρώτησε ξανά η μητέρα. “Πολλά παραμύθια”, επέμεινε ο σπουδαίος φυσικός. Τότε η μητέρα τον ρώτησε για τρίτη φορά και κάπως δύσπιστα: “Καλά, αυτό, αλλά και τι άλλο;”. Τότε ο Αϊνστάιν της απάντησε με πλήρη φυσικότητα: “Δεν χρειάζεται τίποτε άλλο. Μονάχα κι άλλα παραμύθια. Πάρα πολλά παραμύθια”».

Μέσα από την παραπάνω ιστορία κατανοούμε την υπέρτατη αξία που έχει η αφήγηση παραμυθιών στα μικρά παιδιά. Τα μικρά παιδιά είναι γνωστό πως κατά την ακρόαση ιστοριών ταυτίζονται με τους ήρωες της ιστορίας. Ανάλογα με την ηλικία στην οποία βρίσκονται και την αντίστοιχη θεματολογία των παραμυθιών που τους αφηγούμαστε, εξοικειώνονται και έρχονται σε επαφή με πλήθος κοινωνικών μηνυμάτων, όπως η ισότητα, η δικαιοσύνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και κοινωνικών αξιών, όπως ο αλληλοσεβασμός, η αλληλεγγύη, η ειλικρίνεια κ.α. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από έναν μη επικριτικό και διδακτικό τρόπο, βοηθώντας τα έτσι να διαμορφώσουν σταδιακά, μια ηθική συνείδηση και ένα αξιακό σύστημα. Ακόμη, μέσα από τα παραμύθια διαχωρίζουν τις αποδεκτές, από τις μη αποδεκτές συμπεριφορές και τις συνέπειες που αυτές έχουν. Εδώ ακριβώς είναι που αρχίζουν να καλλιεργούν την κριτική τους σκέψη.

ΕΡΩΤΗΣΗ 7: Είναι, τελικά, τα παιδιά οι πιο αυστηροί κριτές και το πιο απαιτητικό κοινό;

Ε.Α. Ναι, αυτό ισχύει. Τα παιδιά, βλέποντας μέσα από τα μάτια της καρδιάς, φιλτράρουν διαφορετικά τα πράγματα και είναι αδύνατο να τους κρυφτείς. Επίσης διαθέτοντας μια φοβερά αφοπλιστική ειλικρίνεια και έναν τεράστιο αυθορμητισμό, δεν μπορούν τίποτα να σου κρύψουν. Δίνουν απίστευτη σημασία, ακόμη και στην πιο μικρή λεπτομέρεια, και οτιδήποτε το μεγενθύνουν στον υπέρτατο βαθμό. Για όλους αυτούς τους λόγους, μα και για άλλους περισσότερους, πιστεύω πως όποιος αποφασίσει να ασχοληθεί με το παιδικό βιβλίο θα πρέπει να είναι διπλά και τριπλά προσεχτικός και να έχει έντονα ανεπτυγμένη την ενσυναίσθησή του. Αυτό ισχύει βέβαια τόσο για το κείμενο, όσο και για την εικονογράφηση.

ΕΡΩΤΗΣΗ 8: Τί να αναμένουμε, μελλοντικά, από τη συγγραφέα Έλενα Αγγελοπούλου;

Ε.Α. Όπως ανέφερα και στην αρχή, περιμένω με ανυπομονησία την κυκλοφορία του δεύτερου βιβλίου μου, με τίτλο «Ουρά για δύο», από τις εκδόσεις Μ. Σιδέρη, που θα κυκλοφορήσει μέσα στην άνοιξη. Στο βιβλίο αυτό, για το οποίο δεν θα ήθελα ακόμη να αποκαλύψω πολλές λεπτομέρειες, πραγματεύομαι άλλα θέματα, εξίσου πολύ σημαντικά πιστεύω, όπως το θέμα της ζήλιας, του ανταγωνισμού, της διαφορετικότητας, της αποδοχής και της φιλίας, που και ως εκπαιδευτικός, αλλά και ως μητέρα, παρατηρώ πως απασχολούν πολύ σοβαρά σήμερα τα παιδιά, τόσο τα μικρά, όσο και τα μεγαλύτερα.

Και βέβαια έπονται και άλλες ακόμη ιστορίες, οι οποίες περιμένουν υπομονετικά στο συρτάρι μου ή καλύτερα στον υπολογιστή μου, για να εκδοθούν…. Ευελπιστώ πως ο εκδότης μου, θα συνεχίσει και στο μέλλον να με υποστηρίζει με το ίδιο σθένος...

ΕΡΩΤΗΣΗ 9: Τέλος, τί θα συμβουλεύατε τους νέους συγγραφείς που επιθυμούν να γράψουν βιβλία για παιδιά;

Ε.Α. Φυσικά και θα τους προέτρεπα στο να το επιχειρήσουν και μάλιστα να συνεχίσουν και με την έκδοση αυτών. Προτού όμως φτάσουν στο σημείο αυτό, θα τους πρότεινα να έχουν μελετήσει κάποιες παραμέτρους. Πρώτον, να έχουν δουλέψει πολύ καλά τα κείμενά τους. Δεύτερον, να έχουν επιλέξει τη συνεργασία με έναν εκδοτικό οίκο, που θα τους σέβεται, και τους ίδιους ως δημιουργούς, αλλά και τη δουλειά τους. Και τρίτον, να έχουν ψάξει εκείνα τα χαρακτηριστικά και εκείνες τις «ποιότητες» στον/στην εικονογράφο τους -το οποίο και θεωρώ πολύ κρίσιμο- για να μπορέσουν να «απογειώσουν» τις ιστορίες τους και να έχουν το βέλτιστο αποτέλεσμα.

Ας μην ξεχνάμε πως το παιδικό βιβλίο, πέραν της λογοτεχνικότητάς του, αποτελεί και ένα προϊόν ομαδικής δουλειάς. Αν λοιπόν, κατά τη διαδικασία παραγωγής του, κάποια από τις προηγούμενες συνιστώσες δεν λειτουργήσει σωστά, τότε το αποτέλεσμα δυστυχώς, δεν θα δικαιώσει κανέναν.

Σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας και τις απαντήσεις σας.

Με εκτίμηση, Κυριακή Γανίτη από το blog Dominica Amat