Χωρίς πρόσωπο

 

Γράφει η Κυριακή Γανίτη(Dominica Amat)

    Ανέκαθεν πίστευα πως το πρόσωπο είναι ο καθρέφτης της ψυχής του κάθε ανθρώπου. Ένας λευκός καμβάς όπου εκεί πάνω αποτυπώνονται,όχι μόνο τα συναισθήματα καί οι σκέψεις,αλλά καί ο αληθινός χαρακτήρας ενός ανθρώπου που δεν δύναται τίποτα να τον ωραιοποιήσει,ή,να τον ασχημύνει. Παραμένει αναλλοίωτος καί ελκύει,ή όχι,τους άλλους γύρω μας. Πώς θα ήταν,άραγε,η ζωή μας αν δεν είχαμε πρόσωπο,ή,έλειπαν πολλά από αυτά που το απαρτίζουν; Πόσο πανομοιότυποι/ες θα ήμασταν όλοι κι όλες; Θα χάναμε αυτομάτως την μοναδικότητά μας ως οντότητες κι όσα μας κάνουν διαφορετικούς/ες. Άν δεν είχα πρόσωπο,δεν θα με απασχολούσε ως ζήτημα,όσον αφορά πιθανώς τα όποια όμορφα,αν κι αυτό είναι κάτι υποκειμενικό,χαρακτηριστικά,αλλά θα ένιωθα πως θα στερούμουν άλλα πιο ζωτικής σημασίας πράγματα. Ακόμη καί το δικαίωμα στην έκφραση...

   Όλοι οι άνθρωποι έχουμε ''εθισμούς'' στην ζωή μας,είτε μικρότερους είτε μεγαλύτερους. Εμένα τα τελευταία χρόνια ο πιο μεγάλος ''εθισμός'' μου είναι η ανάγνωση βιβλίων. Διαβάζοντας,σχεδόν,καθημερινά έχω αρχίσει να γίνομαι πιο απαιτητική από τα βιβλία. Τολμώ να πώ πως στην περίοδο τόσο της πρώτης,όσο καί της δεύτερης καραντίνας λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού,το διάβασμα λειτουργεί ως ένα αγχολυτικό ''χάπι'' δίχως παρενέργειες. Η χαρά μου δε,πολλαπλασιάζεται όταν μου δίνεται η ευκαιρία να ''γνωρίσω'' την πένα συγγραφέων που μέχρι πρότεινος δεν είχα διαβάσει κάποιο έργο τους καί εντέλει να δηλώνω γοητευμένη. Για ένα ανάλογο βιβλίο θα σας μιλήσω σήμερα. Ο λόγος για το νέο κοινωνικό μυθιστόρημα της συγγραφέως κυρίας Κατερίνας Μαλακατέ με τίτλο ''Χωρίς πρόσωπο'' που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

   ''Χωρίς πρόσωπο'' ο τίτλος του βιβλίου καί σε συνδυασμό με το εξώφυλλο που το κοσμεί,μας δίνονται τρόπο τινά οι κατευθυντήριες γραμμές πάνω στις οποίες θα ''πατήσουμε'' για να ξεδιπλώσουμε το κουβάρι της υπόθεσης. Για να είμαι ειλικρινής,το βιβλίο με κέρδισε από τις πρώτες κιόλας σελίδες εξαιτίας της πλοκής του κι όχι,όπως συμβαίνει τις άλλες φορές,από το πρώτο βλέμμα που μπορεί να ρίξω πάνω του. Προσέξτε! Για μένα αυτό θεωρείται προσόν ενός βιβλίου να καταφέρει να με ''κερδίσει'' από αυτά που αναφέρει μέσα στις σελίδες του κι όχι από ένα φανταχτερό εξώφυλλο. Είμαι λάτρης του ''είναι'' κι όχι του ''φαίνεσθαι''.

   Η εξιστόρηση των γεγονότων ξεκινά δυναμικά με ένα ιδιαίτερο τρόπο που προσδοκά να ιντριγκάρει το αναγνωστικό κοινό για το τι έπεται στην συνέχεια. Άν καί πρόκειται για ένα κοινωνικό μυθιστόρημα,δεν είναι αυτό το αναμενόμενο κλισέ που ίσως να μας έχει ''κουράσει'' σαν αναγνωστικό κοινό με το μελοδραματικό του χαρακτήρα. Αντιθέτως,έχουμε να κάνουμε με ένα άκρως πρωτότυπο -καί το λέω με μεγάλη χαρά αυτό- μυθιστόρημα που ξεφεύγει από την περπατημένη καί έρχεται να μας ταρακουνήσει,ίσως καί να μας ξεβολέψει από την αναπαυτική θέση μας,με σκοπό να δούμε την ζωή μέσα από μία άλλη οπτική που μέχρι τώρα δεν είχαμε σκεφτεί.

   Το κείμενο είναι πολυδιάστατο με πολλές προεκτάσεις που αγγίζουν στο σύνολό τους,από λίγο έως πολύ,όλους τους αναγνώστες. Θίγει θέματα καθημερινά μέσω των προσωπικών ιστοριών των ηρώων. Στο τραπέζι θα ''πέσουν'' ως θέματα προς συζήτηση η σχέση ανάμεσα σε αδέρφια,η σχέση ανάμεσα σε παιδιά καί γονείς,ο διαχωρισμός των παιδιών(το καλό/το κακό,το όμορφο/το άσχημο,το έξυπνο/το λιγότερο έξυπνο) από την μεριά των γονέων,ο έρωτας,η ανάγκη για αποδοχή,οι σχέσεις ανάμεσα στα ανδρόγυνα,το πως επηρεάζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την καθημερινότητά μας,τα κακόβουλα σχόλια που προσβλέπουν μόνο να πληγώσουν την ψυχή ενός άλλου ανθρώπου καί το κυριότερο όλων το ζήτημα της μεταμόσχευσης καί το ποια ηθικά διλήμματα προκύπτουν επακόλουθα από αυτήν.

   Η συγγραφέας για να τονίσει όλα τα παραπάνω προβαίνει σε μία αριστοτεχνική σκιαγράφηση των χαρακτήρων των ηρώων. Με λεπτούς,σχεδόν χειρουργικούς,χειρισμούς τους παρουσιάζει στο αναγνωστικό κοινό με τα όποια θέματα,πάθη,μυστικά καί σκέψεις μπορεί να έχουν καί τους επιτρέπει να μιλήσουν με ένα λόγο χειμαρρώδη,όμοιο με μία εκ βαθέων λυτρωτική εξομολόγηση. Αβίαστα θα ξεχειλίζουν οι λέξεις καί τα συναισθήματα παρασύροντάς μας σε ένα δρόμο που δεν γνωρίζουμε που καταλήγει. Θα είναι ακόμη ένα αδιέξοδο,ή,η πολυπόθητη διέξοδος; 

   Όπως,ήδη προείπα,μέσα στην υπόθεση γίνεται εκτενής αναφορά στο ζήτημα της μεταμόσχευσης. Θα μου επιτρέψετε να το θεωρώ ως ένα από τα πιο σπουδαία κατορθώματα της επιστήμης. Σκεφτείτε πόσες ανθρώπινες ζωές σώθηκαν χάρη στην προσφορά άλλων ανθρώπων. Δεν παύει,βέβαια,να τίθεται ένα ζήτημα ηθικής. Όταν κάποιος δέχεται ως μόσχευμα το πρόσωπο ενός άλλου ανθρώπου,χάνει τον εαυτό του καί γίνεται ο άλλος άνθρωπος,ή,παραμένει ο ίδιος εσωτερικά; Μήπως είναι άδικο να κάνουμε συγκρίσεις; Υπάρχουν όρια στο τι επιτρέπεται καί στο τί όχι; Δικαιούται μία δεύτερη ευκαιρία στην ζωή του ένας παρ'ολίγον αυτόχειρας κάνοντας μία μεταμόσχευση; Καί δεν είναι αυτά τα μόνα ερωτήματα που εύλογα θα γεννηθούν στο μυαλό μας. Πρέπει να δεχθούμε ότι είναι αντικειμενικά ένα δύσκολο θέμα που η συγγραφέας με πολλή προσοχή,σεβασμό καί έρευνα το θίγει μέσα από την υπόθεση του βιβλίου της. Μου έδωσε τροφή για σκέψη. Δεν είχε περάσει ποτέ ως ιδέα από το νού μου. 

   ''Είμαι ένας λεπρός αποσυνάγωγος, αυτό είμαι. Ο άντρας που τον βλέπεις τυχαία στον δρόμο και κατεβάζεις το κεφάλι για να μη σε χαιρετήσει. Είμαι αυτός που φοβούνται τα παιδάκια τη νύχτα· και τη μέρα. Είμαι εγώ που ποτέ δεν θα με καλέσεις για ένα ποτό, όσες φορές κι αν συναντηθούμε. Ζω τη νύχτα για να τρομάζω τα παιδιά. Κοιμάμαι τη μέρα για να αποφεύγω τους καθρέφτες. Υπάρχω ακόμη, κι ας μη με θες. Υπάρχω ακόμα κι αν βασανίζω όσους με αγαπούν. Αν με αγαπήσεις, μείνε μακριά. Κανείς δεν θέλει να δει το πρόσωπο του τέρατος. Πάνω σε έναν καβγά με τη μητέρα του, ο 23χρονος Διονύσης αυτοπυροβολείται. Το μισό του πρόσωπο διαλύεται. Χωρίς μύτη, στόμα, μάγουλα, δυσκολεύεται να φάει και να μιλήσει, επιβιώνει στη σκιά με μόνη συντροφιά τους γονείς του. Για αρκετό καιρό ζει μέσα στα σόσιαλ μίντια, κρυμμένος πίσω από την οθόνη του υπολογιστή του. Ώσπου ένα βράδυ τον βρίσκει η ελπίδα, μια γιατρός τού στέλνει υλικό για την εγχείρηση που θα τον σώσει ― μεταμόσχευση προσώπου. Μπορεί όμως το πρόσωπο ενός άλλου να σου δώσει πίσω τα χαμένα χρόνια; Πώς ωριμάζει κανείς χωρίς ρυτίδες; Πώς ερωτεύεται με νέα ταυτότητα.''(Περίληψη οπισθοφύλλου)

   Φτάνοντας αισίως στο τέλος της ανάγνωσης,συνειδητοποίησα πως το ''χωρίς πρόσωπο'' μπορεί να σημαίνει καί να αντιπροσωπεύει πολλά περισσότερα από όσα πίστευα. Μήπως η ενασχόλησή μας με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καί όλα αυτά τα προφίλ να κρύβουν το αληθινό μας πρόσωπο καί χαρακτήρα; Μήπως συνειδητά επιλέγουμε να ''χαθούμε'' μέσα σε αυτά; Μήπως θέλουμε να είμαστε μία παρουσία χωρίς πρόσωπο ώστε να μην μπορεί κανείς να μας πληγώσει,ή,να αναγνωρίσει; Ή μήπως αυτή η στάση ζωής μας επιτρέπει να πούμε καί να κάνουμε όσα θα θέλαμε καί μέχρι τώρα δεν μπορούσαμε για ποικίλους λόγους; Είναι πολλά τα ερωτήματα που περνούν από την σκέψη μου. Καί ακόμα περισσότερα πιθανόν να γεννηθούν μέσα στο δικό σας νού.

   Εν κατακλείδι έχουμε να κάνουμε με ένα καλογραμμένο καί προσεγμένο,ακόμη καί στις πιο μικρές λεπτομέρειες,βιβλίο που διαβάζεται απνευστί καί με ικανοποίησε στον μέγιστο βαθμό. Στα επιπλέον υπέρ του βιβλίου μπορούν να συμπεριληφθούν τα περιεκτικά κεφάλαια,το άφθονο λεξιλόγιο,οι ρεαλιστικές,περιγραφικές εικόνες καί οι αληθοφανείς διάλογοι ανάμεσα στους ήρωες. Επίσης το βιβλίο είναι χωρισμένο σε τρία μέρη,όσοι καί οι βασικοί σταθμοί στην ζωή του ήρωά μας. Σίγουρα θα μείνει για καιρό νωπό στην μνήμη μου καί θα με κάνει να αναθεωρήσω για πολλά πράγματα καί να δω τι πραγματικά έχει αξία καί το τι είναι μάταιο. Αναζητήστε το κι εσείς. Αξίζει της προσοχή σας.

                                                               Καλές σας αναγνώσεις!

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΛΑΚΑΤΕ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ