Μίνι αφιέρωμα στα βιβλία του Τζόρτζ Όργουελ ''Η Φάρμα των ζώων" & ''1984"

 

Γράφει η Κυριακή Γανίτη(Dominica Amat)

  Επιθυμούσα εδώ καί πολύ καιρό να διαβάσω κάποια από τα έργα του σπουδαίου συγγραφέα Τζώρτζ Όργουελ. Η ευχή μου έγινε πραγματικότητα,όταν έλαβα από τις εκδόσεις Κάκτος ένα πακέτο έκπληξη όπου εκεί μέσα περιείχε τα δύο του εμβληματικά βιβλία ''Η Φάρμα των ζώων" & ''1984" σε μορφή grafic novel καί μετάφραση των Νίνας Μπάρτη καί Γιώργου Προεστού. Βρήκα πολύ ευρηματική αυτήν την κίνηση,δηλαδή να παραμείνει το κείμενο ίδιο με το πρωτότυπο καί να προστεθούν κόμικς που να απεικονίζουν απόλυτα τα όσα αναφέρονται μέσα σε αυτό. Θεωρώ ότι με αυτόν τον τρόπο,όχι μόνο δίνεται ένας αέρας αναζωογόνησης στα βιβλία,αλλά όλο καί περισσότερος κόσμος θα τα αναζητήσει γιατί προσφέρουν το κάτι διαφορετικό. Αυτό ήταν,επίσης,μία κατάλληλη αφορμή για μένα ώστε το αφιέρωμα του μήνα να αφορά αυτά τα δύο βιβλία. Τί λέτε; Είστε έτοιμοι/ες να ξεκινήσουμε;

''Η Φάρμα των ζώων" 

  Ο συγγραφέας γράφει το βιβλίο του κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου καί το εκδίδει πρώτη φορά το 1945. Αρκετά χρόνια μετά την πρώτη του κυκλοφορία,το νόημα του βιβλίου μοιάζει πιο διαχρονικό καί ταιριαστό με το σήμερα από ποτέ. Μέσα από την ιστορία του βιβλίου του ο συγγραφέας κάνει ένα σαφές κι αιχμηρό σχόλιο για το πολιτικό καί κοινωνικό γίγνεσθαι της τότε εποχής που επεκτείνεται μέχρι καί τις μέρες. Κι αυτό,πιστέψτε με,είναι πολύ τρομακτικό! Πώς γίνεται να μιλάμε για εξελιγμένες,σύγχρονες κοινωνίες που ακόμη ταλανίζονται από τα ίδια προβλήματα στον πυρήνα τους; Είναι σαν να έχουν βγάλει ρίζες που έχουν μπεί βαθειά μέσα στο σύστημα καί είναι αρκετά δύσκολο να κοπούν. Ταυτόχρονα,το αλληγορικό ύφος του κειμένου έρχεται να τονίσει όσο πιο πολύ γίνεται όλα τα κακώς κείμενα καί να τα καταστήσει κατανοητά στο αναγνωστικό κοινό. Όχι,δεν έχουμε να κάνουμε με ένα ξύλινο,μονότονο λόγο,αλλά με έναν λόγο ανεπιτήδευτο καί την ίδια στιγμή στοχευμένο. 

   Ίσως να έχουν βρεθεί αναγνώστες -ανάμεσά τους κι εγώ- που να αναρωτιούνται για ποιον λόγο ο συγγραφέας στην θέση των ανθρώπων τοποθετεί τα ζώα της φάρμας ως κεντρικούς ήρωες. Ίσως για να κάνει έναν διαχωρισμό ανάμεσα στην εργατική,κατώτερη κοινωνική τάξη με τους κατέχοντες την εξουσία. Ίσως πάλι να ήθελε να συσχετίσει τον πειθήνιο χαρακτήρα αυτών των ανθρώπων με την ηρεμία των ζώων ( ; ). Σαν να είναι άβουλα όντα,που δεν εκφέρουν δική τους άποψη καί πολλές φορές πέφτουν θύματα των επιτήδειων. Πλανώνται από τα λόγια κάποιων καί γίνονται φερέφωνα αυτών. Έχουν την ψευδαίσθηση πως είναι δική τους επιλογή,χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι τίποτα από αυτά δεν ισχύει. Κακά τα ψέματα,είναι συχνό το φαινόμενο να βρίσκονται άνθρωποι που εξαιτίας της ευχέρειας του λόγου καί της δυνατής τους πειθούς να μπορούν να καθοδηγούν τις μάζες καί να αυτοπαρουσιάζονται ως ηγέτες καί έπειτα να πράττουν προς ίδιον όφελος καί χωρίς να ενδιαφέρονται πραγματικά για το σύνολο. Οι όποιες επαναστάσεις γίνονται με σκοπό την καλυτέρευση των συνθηκών ζωής καί εργασίας αμαυρώνονται καί καταπνίγονται από την ίδια την εξουσία κι από εκείνους που θέλησαν να ξεγελάσουν τον απλό λαό. Ας μην έχουμε αυταπάτες καί ας μην είμαστε τόσο αφελείς κι ευκολόπιστοι σε ό,τι ακούμε. Πρέπει να αναπτύξουμε την κριτική μας ικανότητα καί σκέψη. Καί ναι,αυτός θεωρώ πως είναι ένας από τους βασικούς σκοπούς του εν λόγω βιβλίου.

   Για επιπλέον πληροφορίες σχετικά την υπόθεση σας παραθέτω την περίληψη: ''Κουρασμένα από την εκμετάλλευση στην οποία τα υποβάλλουν οι άνθρωποι, τα ζώα της Αρχοντικής Φάρμας επαναστατούν εναντίον του ιδιοκτήτη τους και καταλαμβάνουν το αγρόκτημα, με σκοπό τη δημιουργία ενός συνεταιριστικού συστήματος ισοτιμίας που βασίζεται στο σύνθημα «Τέσσερα πόδια καλό, δυο πόδια κακό». Όμως δεν χρειάζεται πολύς χρόνος προκειμένου κάποια ζώα –τα πιο έξυπνα, τα γουρούνια– να αρχίσουν να απολαμβάνουν ειδικά προνόμια, επαναφέροντας ένα καθεστώς καταπίεσης. Η ιστορία της φιλελεύθερης εξέγερσης των ζώων ξαναγράφεται για να δικαιολογήσει τη νέα τυραννία, και οι αντιφρονούντες είτε εξαφανίζονται είτε σωπαίνουν με τη βία." 

   Γιατί να επιλέξει κάποιος/α αναγνώστης/στρια να διαβάσει το βιβλίο; Αρχικά,εδώ έχουμε την πρώτη grafic novel έκδοση του βιβλίου που γράφτηκε παγκοσμίως καί είναι το μοναδικό που έχει λάβει έγκριση από το Ίδρυμα Όργουελ. Έπειτα,έχει γίνει μία εξαιρετική διασκευή-εικονογράφηση από τον κομίστα/ζωγράφο Odyr που αποτυπώνει απόλυτα πάνω στο χαρτί τα λεγόμενα του συγγραφέα καί τα καθιστά σχεδόν απτά,ρεαλιστικά. Τέλος,θεωρώ πως το βιβλίο σε αυτήν του την μορφή μπορεί κάλλιστα να διαβαστεί,όχι μόνο από ενήλικες,αλλά καί από εφήβους ηλικίας 15 ετών κι άνω. 

   ''1984"  

   Το βιβλίο εκδόθηκε πρώτη φορά το 1949 με φανερές τις επιρροές της τότε δύσκολης κατάστασης στον τρόπο σκέψης του συγγραφέα. Πολλοί/ες,μέχρι καί σήμερα,του δίνουν απλόχερα τον χαρακτηρισμό ''προφητικό''. Δεν ξέρω αν ο συγγραφέας διέθετε μαντικές ικανότητες,αλλά είμαι βέβαιη πως είχε μία οξυμένη κριτική ικανότητα καί σκέψη κι ένα κοφτερό μυαλό που έβλεπε μπροστά καί μπορούσε να διακρίνει ένα επικείμενο,εφιαλτικό σενάριο για το μέλλον της ανθρωπότητας. Ερχόμενοι/ες στο σήμερα,ο Fido Nesti με σεβασμό καί προσοχή προβαίνει στη διασκευή καί εικονογράφηση αυτού του λαμπρού έργου που είναι τόσο επίκαιρο καί συνάμα τόσο αληφοθανές. 

   ''Το 1984 αφηγείται την ιστορία του φοβισμένου Γουίνστον Σμιθ, ο οποίος ζει σε έναν κόσμο απόλυτης καταπίεσης. Στην Ωκεανία το να έχεις ελεύθερη σκέψη θεωρείται βαρύτατο έγκλημα. Σε μια κοινωνία όπου έχει θεσμοθετηθεί το ψέμα, ο Γουίνστον επαναστατεί και, στη λαχτάρα του για αλήθεια και ελευθερία, διακινδυνεύει τη ζωή του αφήνοντας τον εαυτό του να ερωτευτεί μια όμορφη συνάδελφό του, την Τζούλια, και να στραφεί ενάντια στο καθεστώς." (Περίληψη οπισθοφύλλου)

    Δυστυχώς,τα ολοκληρωτικά καθεστώτα δεν είναι φαινόμενο μόνο του παρελθόντος,αλλά συχνά-πυκνά κάνουν την εμφάνισή τους καί στο σήμερα. Αρκεί να ρίξουμε μία ματιά γύρω μας καί μπορούμε να παρατηρήσουμε πως σε παγκόσμιο επίπεδο πολλά εξ αυτών γεννιούνται -ίσως καί να ακμάζουν- ακόμη καί σε εξελιγμένες κοινωνίες. Βλέπετε,σε καιρούς χαλεπούς βρίσκουν πρόσφορο έδαφος καί ρίχνουν τους σπόρους τους στο μυαλό των ανθρώπων που νιώθουν αδικημένοι,είναι ευκολόπιστοι καί δύσκολα εκφέρουν δική τους άποψη,εκμεταλλευόμενοι ουσιαστικά τον ανθρώπινο πόνο. Σκοπός αυτών των καθεστώτων είναι η επικράτησή τους αποκλειστικά καί μόνο για το δικό τους συμφέρον. Ας μην τρέφουμε αυταπάτες. Η στέρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καί της ατομικής ελευθερίας,η απαγόρευση της έκφρασης καί της σκέψης,η παντελής έλλειψη συναισθημάτων,η λογοκρισία,η εκούσια λήθη,η παραπλάνηση,η παραβίαση της ιδιωτικότητας,η στέρηση της γνώσης,η αυτοματοποίηση της ζωής καί η ''μετατροπή'' των ανθρώπων σε άβουλα όντα σαν μηχανές που επιτελούν συγκεκριμένες εντολές είναι τα κύρια χαρακτηριστικά αυτών των καθεστώτων. 

  Σε εμάς,λοιπόν,επαφίεται να βρούμε τη λύση στο πρόβλημα. Ναι,καλά ακούσατε. Οφείλουμε να σκεφτόμαστε καί να κρίνουμε τα όσα ακούμε. Να μην γινόμαστε υποχείρια τρίτων. Να παραδειγματιζόμαστε από τα λάθη του παρελθόντος καί να μην τα επαναλαμβάνουμε στο μέλλον. Όταν παρατηρούμε να κάνουν σιγά-σιγά την εμφάνισή τους,οφείλουμε να τα ξεριζώνουμε από την αρχή,όπως καί τα ζιζάνια στους κήπους,πρίν να αποκτήσουν γερές βάσεις καί υποστηρικτές. Μετά θα είναι αργά. Θα έχουν παρεισφρήσει στην κοινωνία καί θα οξυνθούν οι όποιες αντιθέσεις. Καί τί καλύτερο από το να διαβάζουμε βιβλία που να μας δίνουν σωστές καί χρήσιμες συμβουλές μέσα από τις ιστορίες τους. Όχι,να μην σας τρομάζει η μυθοπλασία. Η πραγματική ζωή μπορεί να γίνει ακόμη πιο βλοσυρή απ΄αυτά που αναφέρονται σε ανάλογα βιβλία. Γι'αυτό ας έχουμε πάντα σε εγρήγορση την προσοχή μας. 

   Επειδή,όμως,μιλάμε για δύο βιβλία που δεν έχουν κρυμμένα,αλλά ολοφάνερα μηνύματα για το αναγνωστικό κοινό καί δεν χρήζουν -κατά την άποψή μου- υπερανάλυσης,κάπου εδώ θα ολοκληρώσω το σημερινό αφιέρωμα. Ναι,αισθάνομαι ακόμη πιο πλήρης ως αναγνώστρια καί σας προτρέπω να τα αναζητήσετε καί να τα διαβάσετε κι εσείς. Ακόμη κι αν έχετε έρθει σε επαφή μαζί τους κατά το παρελθόν,γιατί όχι να μην διαβάσετε κι αυτή την εναλλακτική εκδοχή τους;

                                                         Καλά σας αναγνώσματα!

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: GEORGE ORWELL (ΤΖΩΡΤΖ ΟΡΓΟΥΕΛ)

ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: ANIMAL FARM & ''1984''

ΔΙΑΣΚΕΥΣΗ-ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΣΤΟ ''Η ΦΑΡΜΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ'': ODYR

ΔΙΑΣΚΕΥΣΗ-ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΣΤΟ ''1984'': FIDO NESTI

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΣΤΟ ''Η ΦΑΡΜΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ'' ΚΑΊ ΣΤΟ ''1984'':  ΝΙΝΑ ΜΠΑΡΤΗ

ΔΙΑΣΚΕΥΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΚΑΊ ΣΤΑ ΔΥΟ ΕΡΓΑ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΡΟΕΣΤΟΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΚΑΚΤΟΣ