Διαβάζοντας ένα απόσπασμα από το βιβλίο ''ΤΙ ΝΑ ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΣΗΜΥΔΕΣ;"

Τίτλος: ΤΙ ΝΑ ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΣΗΜΥΔΕΣ;

Συγγραφέας: Μιχάλης Μπουναρτζίδης

Εκδόσεις: Ωκεανός

-Ας πούμε γενικά, για τη γνώση του κακού. Τι αναγνωρίζει η εκκλησία σαν κακό; Σας ξαναρώτησα πριν από ώρα.

Ο ηγούμενος άρπαξε αυτή τη φορά την ευκαιρία και ξεκίνησε να μιλάει χωρίς σταματημό.

-Το κακό αποτελεί σκάνδαλο όχι μόνο για τον άνθρωπο αλλά και για τον Θεό διότι ο Θεός θεωρείται υπεύθυνος και για το κακό.

-Αυτό δεν θα μπορούσα να το φανταστώ, χαμογέλασε ο Αλεξάντρ.

-Μη με διακόπτετε, θα το καταλάβετε. Ο διάβολος, που είναι μια πολύ ασαφής μορφή, γίνεται όπλο στα χέρια του Θεού, και μέσω του διαβόλου πραγματώνονται οι σκοποί της Πρόνοιας. Δεν αποδίδεται ανεξάρτητη δύναμη στον διάβολο, δε μπορεί να κάμει τίποτα το δημιουργικό. Το κακό είναι αρνητικό και έχει μια ψεύτικη δύναμη, απλώς γιατί κλέβει από το καλό. Ωστόσο, ο διάβολος πέτυχε να γίνει ο πρίγκιπας αυτού του κόσμου και ο κυβερνήτης του.

-Αν κατάλαβα καλά, αυτό ακούγεται σαν ομολογία, σαν να αναγνωρίζετε τον διάβολο στο πρόσωπο του χερ Χίτλερ, είπε ο Αντρέγιεφ μη κρύβοντας τον σαρκασμό του.

Ο ηγούμενος τον αγνόησε και συνέχισε, λέγοντας πως σ’ αυτόν τον εκπεσμένο κόσμο το κάθε τι προέρχεται πολύ περισσότερο από τον διάβολο παρά από τον Θεό. Αλλά αυτό που είναι ακόμη σπουδαιότερο και πιο φοβερό είναι πως ο διάβολος πετυχαίνει να δημιουργήσει το αιώνιο βασίλειο του σκότους και του πόνου, δηλαδή την κόλαση. Η κόλαση είναι μια αναμφίβολη επιτυχία του διαβόλου και μια αποκάλυψη της δύναμης του. Αλλά εν τούτοις παραμένει παράδοξο το ότι οι άνθρωποι επιθυμούν να θεωρούν την κόλαση, με τα αιώνια βάσανα της, σαν ένα τμήμα του Βασιλείου του Θεού, όπου η ποινική δικαιοσύνη ευδοκιμεί και θριαμβεύει. Αυτό οδηγεί στην παραδοχή πως ο Θεός ήθελε στην αιωνιότητα μια κόλαση, και ένα κακό σαν κι' αυτό που οδηγεί στην κόλαση, διότι το κακό είναι η συνέπεια της ελευθερίας που ο Θεός παρεχώρησε στα πλάσματα του.

Μας ζάλισες, πανάθεμά σε, είπε μέσα του ο Αντρέγιεφ.

-Όλα αυτά τα σκέφτηκε ο θεός Πανοσιότατε, ή μήπως οι εκπρόσωποί του; Ρώτησε ο Αλεξάντρ.

Ο Αβάς γύρισε και τον κοίταξε με μια έκφραση που θύμιζε μάσκα από πάγο.

-Πάλι με διακόπτετε. Η ελευθερία είναι ένα πράγμα μοιραίο για τον άνθρωπο, και δεν υπάρχει ορθολογική έξοδος από την αντίφαση που περικλείεται. Στην ουσία, το κακό είναι παράδοξο και η παράδοξη φύση του φαίνεται από το γεγονός πως το κακό μπορεί να αποτελέσει τον δρόμο για το καλό, ενώ ο αγώνας εναντίον του κακού μπορεί να είναι ο ίδιος κακός. Ο υπαρξιακός και μη ορθολογικός τρόπος κατανόησης του κακού συνίσταται στο να εκληφθεί ως δοκιμασία της ελευθερίας. Ίσως θα έλεγε κανείς πως αυτό αποτελεί δικαίωση του κακού, στην πραγματικότητα όμως η δικαίωση του κακού βρίσκεται στην βεβαίωση πως ο Θεός το χρησιμοποιεί για τις επιδιώξεις του καλού, για την εξασφάλιση του θριάμβου της δικής του δικαιοσύνης. Η δοκιμασία του κακού είναι δοκιμασία των βασάνων και του πόνου.

-Όλα αυτά τα κάνει ο θεός; Ασχολείται λοιπόν τόσο πολύ μαζί μας;

Χασκογέλασε ο Αλεξάντρ.

Ο Αβάς γύρισε πάλι ενοχλημένος.

-Διακωμωδείτε τα πάντα ορισμένες στιγμές, αυτό δείχνει έλλειψη σοβαρότητας και δεν σας τιμά. Τελικά, αυτά που είπα πριν, τα αμφισβητείτε καπιτάν Φερλέν;

-Κρατήστε τα στη μνήμη σας αν μπορείτε, να τα σχολιάσουμε αφού τελειώσετε.

-Ευχαριστώ. Το συμπέρασμα λοιπόν είναι, πως η ελευθερία προϋποθέτει την εμπειρία του κακού. Το υποχρεωτικό καλό, το καλό που επιβάλλεται με την βία, θα μπορούσε να γίνει μέγιστο κακό. Σταμάτησε για μια στιγμή συνειδητοποιώντας τι ξεστόμισε και το διόρθωσε αμέσως μετά.

-Είπα, θα μπορούσε, δεν είπα ότι συμβαίνει απαραίτητα.

-Σαν την Ιερά Εξέταση ας πούμε; Είπε ο Αντρέγιεφ με ειρωνεία που ξεχείλιζε.

-Εσείς ειδικά, καλό είναι να μη με ειρωνεύεστε.

-Γιατί εγώ ειδικά;

-Γιατί είσαστε κομμουνιστής, αν δεν κάνω λάθος. Δεν υπάρχουν και ουσιώδεις διαφορές, αν όπου Θεός βάλετε τη λέξη Κόμμα, με την έννοια βέβαια που δίνετε εσείς στον Θεό.

-Ε; Τι είπες τώρα ηγούμενε;

-Αυτό ακριβώς. Το πνεύμα του χριστιανισμού δεν περιορίζεται στο ότι προσφέρει νόημα στη ζωή, όπως όλες οι θρησκείες, αλλά λέει στον κάθε άνθρωπο, «Δεν είσαι μόνος, ο Θεός είναι μαζί σου, σε παρακολουθεί και σε προστατεύει», κι αυτό είναι η αλήθεια. Αργότερα το πνεύμα του κομμουνισμού, μιμούμενο την Εκκλησία δηλώνει, «το Κόμμα είναι μαζί σου, σε παρακολουθεί και σε προστατεύει». Αν παρεκκλίνεις σε περιφρονεί, κι αν μπορεί σε τιμωρεί.

-Αυτό όμως συμβαίνει και με την Εκκλησία, είπε ο Ρώσος.

-Ναι, συμβαίνει, αλλά εδώ υπάρχουν διαφορές. Όπως η Εκκλησία έχει την κόλαση, εσείς έχετε τη Σιβηρία. Και εδώ που τα λέμε, για τους αρνητές των επιταγών της Εκκλησίας το πράγμα είναι πιο βολικό, γιατί η κόλαση είναι μετά θάνατον, ενώ για τους αμφισβητίες του Κομμουνισμού είναι σ’ αυτή τη ζωή.

Τον κοίταξε με τα μικρά του μάτια να βγάζουν λάμψεις θριάμβου, σαν να έλεγε, εντάξει, παραδέχομαι πως είμαστε απατεώνες, αλλά εσείς είσαστε χειρότεροι. Αλλά και του Αντρέγιεφ το βλέμμα έγινε κοφτερό σαν ατσάλι.

-Εσύ με προκάλεσες ηγούμενε, άκου λοιπόν με δυό λόγια, και μη ξεφεύγεις με την κόλαση που είναι σε άλλη ζωή, γιατί και η εκκλησία φρόντισε να προσφέρει την κόλαση και σ΄αυτή τη ζωή. Από τον καιρό που έγινε επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η Εκκλησία βάλθηκε να κυνηγάει τους ειδωλολάτρες στην αρχή και τους Εβραίους στην συνέχεια, αυτούς τους «ψευδοαδελφούς» όπως έλεγε ο Αυγουστίνος. Ο ίδιος έλεγε επίσης, «πρέπει να αναγκάσουμε τους ειδωλολάτρες να πιστέψουν, με το να παριστάνουν ότι πιστεύουν στο τέλος θα πιστέψουν!»

-Είσαστε ενημερωμένος βλέπω, ομολογώ πως εντυπωσιάζομαι, δεν το περίμενα.

-Ξέρεις, Ηγούμενε, τέλειωσα κι ένα πανεπιστήμιο, και μη νομίζεις πως δεν έχω διαβάσει πέντε πράγματα, πρέπει να γνωρίζεις τον εχθρό για να τον νικήσεις.

-Μάλιστα…

Ο Αντρέγιεφ συνέχισε, δεν άφησε τον Αβά να τον διακόψει. Αργότερα λοιπόν, η Εκκλησία κυνήγησε με μανία όσους τολμούσαν να σκεφτούν και να πράξουν διαφορετικά, όλους αυτούς που χαρακτήρισε αιρετικούς, μέχρι και τους προτεστάντες σχετικά πρόσφατα. Η Εκκλησία διεξήγαγε πογκρόμ, σταυροφορίες, πολέμους, καταπίεσε λαούς σε καινούργιες ηπείρους, κι όλα αυτά στο όνομα της αγάπης. Από τότε που ο Παύλος δήλωσε ότι στον χριστιανικό κόσμο, δεν θα υπάρχουν πια ούτε Έλληνες, ούτε βάρβαροι, ούτε Εβραίοι, ούτε Εθνικοί, άνδρες ή γυναίκες, επεκτείνει την αγάπη σε όλους. Κανείς δεν ξεφεύγει από την ποιμενική ράβδο της εκκλησίας, κι έτσι η αγάπη γίνεται όπλο και η Ρώμη δημιούργησε ένα συλλογικό συναίσθημα πρόσφορο στον φανατισμό χρησιμοποιώντας αυτό το όπλο. Το να σκοτώνεις «από αγάπη» έγινε το συνηθισμένο έγκλημα του χριστιανισμού. Μου φέρνει ρίγη η εγκληματική καλοσύνη του Ιεροεξεταστή, του γνώστη της μοναδικής αλήθειας που σε στέλνει στην πυρά.

-Εξακολουθώ να μη μπορώ να σας παρακολουθήσω εύκολα, τα Γερμανικά σας βλέπετε χρειάζονται ακόμη βελτίωση.

Εξακολουθεί να ξεγλιστράει ο αλήτης, σκέφτηκε ο Αλεξάντρ.

Ο Αβάς Αλόις έτριψε τους κροτάφους του, σαν να τον ενοχλούσε ένας πονοκέφαλος και ζήτησε συγνώμη που έπρεπε να αποσυρθεί.

-Μπορείτε να τελειώσετε το μπουκάλι, μην πάει χαμένο, είπε με ύφος μελιστάλαχτο. 

-Πριν αποσυρθείτε Πανοσιότατε, μπορώ να πω δυο λόγια; Ρώτησε ο Αλεξάντρ, το ύφος του όμως έλεγε, μη πεις όχι.

-Σας ακούω, μαζί σας άλλωστε η συζήτηση έχει πάντα ενδιαφέρον.

-Ξέρετε, δεν είμαι θεολόγος, ούτε φιλόσοφος ώστε να παρουσιάζω θέσεις παγιωμένες που προέκυψαν μετά από βαθιά μελέτη και ανάλυση φωτισμένων ανθρώπων, και να εκθέτω τις απόψεις μου με γλαφυρότητα και σαφήνεια όπως το κάνατε εσείς. Ωστόσο, πιστεύω πως έχω το δικαίωμα να εκθέσω την άποψή μου περί κακού και αντλώ αυτό το δικαίωμα από την παραμονή μου σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, εργασίας και εξόντωσης για σχεδόν πέντε χρόνια.

Ο Αβάς στηρίχτηκε στην άκρη του τραπεζιού, δείχνοντας πως δεν πατούσε καλά στα πόδια του.

-Σ..σας ακούω, απάντησε μπερδεύοντας τη γλώσσα του.

Τόση ώρα που ρητόρευες, δεν την μπέρδευες τη γλώσσα σου θεομπαίχτη, αλλά έχε χάρη που μας είσαι χρήσιμος.

-Αφήστε το καλύτερα, βλέπω πως είσαστε κουρασμένος. Θα βρούμε άλλη αφορμή σύντομα.

-Όπως νομίζετε, είπε ο ηγούμενος και προχώρησε με βήματα αβέβαια αλλά γρήγορα προς την έξοδο, μήπως μετανιώσει ο Φερλέν και τον γυρίσει πίσω.

…………………………………………………

Ο Αβάς συνεχίζοντας να παίζει με τις αντοχές του Αλεξάντρ, τον διέκοψε για μια στιγμή.

-Θα έλεγα να μη χάνετε τις ελπίδες σας, σας ακούω.

-Χθες μιλήσατε για τη φύση του κακού.

-Ναι.

-Με δυό λόγια θα σας πω και τη δική μου θέση, απλά, χωρίς θεολογικές φιοριτούρες. Πριν να γνωρίσω το Άουσβιτς, είχα συγκεχυμένη άποψη για το απόλυτο κακό, ή δεν είχα καθόλου. Τα γεγονότα όμως, αυτά που έζησα εκεί, δεν μπορεί να τα φανταστεί κανείς που δεν τα έζησε, όσο αρρωστημένη φαντασία κι αν διαθέτει, γι΄αυτό και δεν θα προσπαθήσω να σας περιγράψω οτιδήποτε, έστω και σαν παράδειγμα, γιατί η αλήθεια είναι πολύ πιο τραγική, πιο τρομακτική από οποιαδήποτε περιγραφή και αφήγηση. Υπάρχει πράγματι μια απορία στο νου μου, η διαφορά μεταξύ διαπίστωσης και κατανόησης, τα γεγονότα συνέβησαν, τα έζησα, αλλά ειλικρινά, δεν μπορώ να τα κατανοήσω, οπότε δεν μπορώ να έχω τέτοια απαίτηση ή έστω προσδοκία από εσάς..

-Είπατε πως θα πείτε δυο λόγια απλά, αλλά ομολογώ πως δυσκολεύομαι να σας παρακολουθήσω.

-Ναι, έχετε δίκιο. Απλά λοιπόν, συνέβη ένα μαζικό έγκλημα στο Άουσβιτς, αλλά υποθέτω και σε άλλα στρατόπεδα εξόντωσης, σύμφωνα τουλάχιστον με αφηγήσεις του καπιτάν Αντρέγιεφ, του καλού μας Μάρεκ και του Πιότρ. Θα μου πείτε μαζικά εγκλήματα υπήρξαν στην ιστορία αρκετά.

-Ακριβώς. Κι αν συνέβη αυτό που λέτε, δεν θα είναι το μοναδικό, είπε ο Αβάς.

-Στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως, υπάρχει μια διαφορά, συνέβη με βιομηχανικό τρόπο.

-Ομολογώ πως δεν το κατάλαβα αυτό.

-Ας προσπαθήσουμε πρώτα να ορίσουμε τα μαζικά εγκλήματα. Ας πούμε πως είναι η συστηματική, σκόπιμη και μαζική εξόντωση και ο αφανισμός ενός ολόκληρου έθνους, η μιας φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας, από ένα άλλο, κυρίαρχο έθνος στη δεδομένη στιγμή της ιστορίας, τα αίτια ας τα αφήσουμε στην άκρη προς το παρόν.

-Νομίζω πως το θέσατε καλά.

Ο Αλεξάντρ είπε πως υπάρχουν, διάφοροι τρόποι για να επιτευχθεί και να ολοκληρωθεί μια τέτοια διαδικασία και όλοι είναι βίαιοι. Αρχίζοντας από απαγορευτικά μέτρα που έχουν να κάνουν με τον περιορισμό και την στέρηση της δυνατότητας ομαλής διαβίωσης ή και επιβίωσης, με την απαγόρευση εθνικών, θρησκευτικών, γλωσσικών, ηθικών, ιστορικών ή άλλων παραδόσεων, και φθάνοντας στην απαγόρευση γεννήσεων, στην εκτόπιση και στους μαζικούς φόνους. Πίσω στην ιστορία, μπορούμε πρόχειρα να θυμηθούμε τον Αττίλα, τον Τζένκις Χαν, τον Ταμερλάνο, τους Ισπανούς Κονκισταδόρες στη Λατινική Αμερική, τους Άγγλους στην Αυστραλία, και πολλούς ακόμη. Όλοι αυτοί έκαναν μαζικά εγκλήματα, σκόπιμα εξαφάνισαν ολόκληρους λαούς. Το ίδιο έκαναν και οι Γερμανοί, με τους Εβραίους αλλά και με τους Τσιγγάνους, μόνο που εδώ αυτό έγινε με βιομηχανικό τρόπο.

-Εξακολουθώ να μη μπορώ να κατανοήσω αυτό το τελευταίο, διαμαρτυρήθηκε ο Αβάς.

-Ούτε ο Ταμερλάνος, ούτε οι Κονκισταδόρες, ούτε άλλος κανείς, δεν υπολόγισε το οικονομικό κόστος, αυτό το κάνατε μόνον εσείς οι Γερμανοί. Κανείς άλλος δεν σχεδίασε από το χαρτί διαδικασία και γραμμή παραγωγής για την εξόντωση ανθρώπων Πανοσιότατε, ακριβώς, σχεδιασμό παραγωγής σε βιομηχανική κλίμακα, ούτως ώστε να ελαχιστοποιείται το κόστος ανά πτώμα. Ακόμη έγινε εκμετάλλευση και των παραπροϊόντων που ήταν τα μαλλιά, τα δόντια, τα γυαλιά, τα ρούχα, τα τιμαλφή αυτών που θανατώνονταν, έτσι που να βγαίνει κέρδος και απ’ αυτό. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν άνθρωποι που επέζησαν, όπως εγώ. Εγώ δεν σκοπεύω ούτε να γράψω, ούτε καν να αφηγηθώ, θέλω μόνο να ξεχάσω, αν το κατορθώσω ποτέ. Απ’ αυτούς που επέζησαν όμως, θα υπάρξουν κάποιοι που θα αφηγηθούν και θα γράψουν, κι έτσι θα ασχοληθούν οι ιστορικοί, κι αυτοί θα βγάλουν το συμπέρασμα πως αυτό που έγινε δεν ήταν απλώς μαζικό έγκλημα, ήταν βιομηχανία παραγωγής πτωμάτων. Θυμηθείτε το, θα το δούμε κάποια στιγμή γραμμένο, αν επιζήσουμε και δούμε την άνοιξη για την οποία μιλήσαμε Πανοσιότατε.

-…

-Αυτό για μένα είναι το απόλυτο κακό, μια διαδικασία που μόνο εσείς οι Γερμανοί μπορέσατε να τη σκεφτείτε και να την εφαρμόσετε στην πράξη, κανείς άλλος βάρβαρος δεν το διανοήθηκε. Δεν τα κατάφερα να το πω με δυο λόγια, αλλά ελπίζω να μην σας κούρασα.

Ο Αβάς είχε σκύψει το κεφάλι αμίλητος, με σταυρωμένα μπροστά τα χέρια και πλεγμένα τα δάχτυλα, σαν να προσπαθούσε να πει μια προσευχή. Ο Αλεξάντρ το παρατήρησε κι ένα στραβό, όλο ειρωνεία χαμόγελο ζωγραφίστηκε στα χείλη του.

-Νομίζω πως προσεύχεσθε χωρίς λόγο, ο θεός δεν υπάρχει, τουλάχιστον όπως τον προσδιορίζει το δόγμα σας, γιατί αν υπήρχε, δεν θα είχε επιτρέψει να συμβεί ό,τι συνέβη, δεν θα το άντεχε, θα ξεχνούσε τη δοκιμασία του κακού που είναι δοκιμασία βασάνων και πόνου, όσο κι αν είναι στα σχέδιά του για την εξασφάλιση του θριάμβου της δικής του δικαιοσύνης. Ακόμη όμως και αν υπάρχει και κάνω εγώ λάθος, και το άφησε να συμβεί, τότε θα έπρεπε να το ξανασκεφτεί, να αναθεωρήσει τις απόψεις του και να ζητήσει συγνώμη.

-Τα λόγια σας είναι πολύ σκληρά και βλάσφημα Αλεξάντρ.

-Είναι σκληρά, ναι.

-Αν όλα αυτά έχουν συμβεί όπως λέτε, και δεν σας αμφισβητώ αυτή τη στιγμή, τότε διερωτώμαι πράγματι πώς ήταν δυνατόν ο θεός να ανεχθεί το Άουσβιτς. Έχουμε μπροστά μας λοιπόν μια θεοδικία, που προσπαθεί να διαπιστώσει όχι τις ευθύνες των ανθρώπων, αλλά αυτές του θεού, και εύκολα μπορεί να καταλήξει στην αθώωσή του.

-Με ποιόν τρόπο;

-Ο θεός, δημιουργώντας τον κόσμο και τον άνθρωπο, του πρόσφερε τη μοίρα του, την ελευθερία του, κι έτσι έχασε την παντοδυναμία του, δεν είχε πλέον τίποτε να του προσφέρει, και το μόνο που περιμένει, είναι να προσπαθεί, ο άνθρωπος ο ίδιος, ώστε να μη συμβαίνει το κακό, για να μη λυπάται ο θεός που έπλασε τον κόσμο.

Ο Αλεξάντρ ξεφύσησε, έτοιμος να παραιτηθεί.

-Οφείλω να ομολογήσω πως με εκπλήσσετε με την στρεψοδικία και τα επιχειρήματα που ανακαλύπτετε κάθε στιγμή. Καλύτερα να σταματήσουμε τη συζήτηση, δεν έχει νόημα.

-Και όμως...

Περίληψη:

Τη ρώτησε μόνο για τις σημύδες που είδε στο όνειρό του. Τί να σήμαιναν;

Είχε περάσει κιόλας μια εβδομάδα από τότε που έφυγε με το τρένο ο αδελφός Ευγένιος, και οι ρυθμοί στο μοναστήρι επανήλθαν στο κανονικό. Το κανονικό είχε φθάσει να είναι μια ντουζίνα μοναχοί και "μοναχοί" που συμβίωναν αναγκαστικά με έναν Ρώσο, μια Ρωσίδα, έναν Πολωνό, όλοι τους λιποτάκτες με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, έναν άλλο Ρώσο κι έναν Ελληνογάλλο, δραπέτες από στρατόπεδα, και μια Γερμανορωσίδα χήρα που ακολουθούσε τον έναν δραπέτη. Όλο αυτό ήταν το "κανονικό" που το αναστάτωσε για λίγο η παρουσία ενός φυγάδα Ναζί. Με περίσσεια διπλωματική γλώσσα ο Αβάς Αλόις μίλησε για ισορροπία κατανόησης, όταν ο Αντρέγιεφ τη βάφτισε "ισορροπία του τρόμου".

Δεν είχε κατασταλάξει τι από τα δύο ήταν.

Θυμήθηκε κι άλλους απ' αυτόν τον θίασο του δρόμου, τον Κροάτη Επίσκοπο, έπειτα τους Έλληνες φασίστες, τον Ναζί λαθρέμπορο, και τον Κυριάκο. Αυτό το οδοιπορικό που ξεκίνησε τέλος Γενάρη του 1945 λίγο έξω από το Άουσβιτς, θα τέλειωνε παραμονή Χριστουγέννων στη Σαλονίκη...

Ένα επικό μυθιστόρημα που διαβάζεται απνευστί.

*Τα πνευματικά δικαιώματα τόσο της εικόνας του εξωφύλλου όσο και του άνωθεν αποσπάσματος ΔΕΝ ανήκουν στο blog, αλλά αποκλειστικά στο συγγραφέα και στον εκδοτικό οίκο.

**Το απόσπασμα δημοσιεύεται κατόπιν συνεννόησης και συναίνεσης του συγγραφέα.